In Pieter Kruiswijk verliest ons waterschap een gedegen bestuurder, een unieke persoonlijkheid en een warm medemens, die zich vele jaren met grote deskundigheid en betrokkenheid voor het waterschap heeft ingezet. Het is niet te bevatten dat daaraan nu een einde is gekomen. We wensen de familie, vrienden en iedereen die Pieter heeft gekend veel sterkte met het verwerken van dit verlies.

In memoriam

Tijdens de vergadering van het algemeen bestuur op 14 februari stond dijkgraaf Gerhard van den Top stil bij deze droevige gebeurtenis.

''Dames en heren,

Geachte medebestuurders van dit waterschap,

Met ongeloof, ontzetting, en verdriet hebben wij allen kennisgenomen van het onverwachte en op veel te jonge leeftijd overlijden van onze dagelijks bestuurder, Pieter Kruiswijk, op 2 februari jl. Zoals u allen weet was hij op 23 januari opgenomen in het Academisch Medisch Centrum, hier in Amsterdam. Wat zich eerst liet aanzien als een zware griep, en daarna als een longontsteking, leidde bij aankomst in het ziekenhuis tot de diagnose acute leukemie. Binnen enkele dagen na zijn opname moest Pieter afscheid nemen van de mensen die voor hem altijd op nummer 1 stonden: zijn vrouw Ellen, hun vier kinderen en de twee kleinkinderen, waarvan de jongste, Lucas, nog maar een maand daarvoor werd geboren. Pieter berichtte ons net voor Kerst “vanaf een blauwe wolk” hoe trots en blij hij was met zijn prachtige tweede kleinzoon.

Het is onwerkelijk dat wij vanavond nog slechts in de verleden tijd over Pieter kunnen spreken. Zoals de rouwkaart zei: “je had nog zoveel plannen, maar het heeft niet zo mogen zijn”

Vanavond willen wij samen stilstaan bij de unieke, krachtige en betrokken bestuurder die wij in Pieter kenden, en bij de warme, joviale en opgewekte persoonlijkheid met wie zovelen, zowel in ons bestuur, als binnen onze uitvoeringsorganisatie Waternet als daarbuiten goed hebben samengewerkt. Zoals een van hen het verwoordde: onder het motto “hard werken en hard lachen” samen een teamsfeer bouwen waarin alle meningen op tafel konden worden gelegd en besproken.

De mens Pieter

Pieter werd op 29 maart 1961 geboren in Loenersloot, en groeide op de familieboerderij op tot de opvolger van zijn vader, Jacobus. Pieter kreeg de aanleg voor zijn latere bestuurlijke leven bij zijn geboorte mee. Z’n vader was heemraad bij een van de rechtsvoorgangers van AGV, het waterschap Proosdijlanden. Hij droeg de namen van zijn grootvader Pieter Nicolaas, die wethouder was in de tot 1964 zelfstandige gemeente Loenersloot, en als kerkbestuurder de 15e-eeuwse Grote Kerk in Loenen aan de Vecht hielp herbouwen na een grote brand in 1945. Een kerk waar Pieter weliswaar niet heel vaak kwam, maar waar hij wel belijdenis deed, met zijn jeugdliefde Ellen trouwde, en waar zovelen met ons afgelopen vrijdag met zijn gezin en naasten afscheid van hem namen.

Pieter bouwde jarenlang samen met zijn vader aan de opbouw van hun boerenbedrijf, een hechte samenwerking die op 13 juli 2009 abrupt eindigde door een noodlottig bedrijfsongeval waarbij zijn vader op 79-jarige leeftijd overleed. Ongeveer een jaar daarvoor was Pieter aangetreden als Dagelijks Bestuurder van ons waterschap. Een periode van heel hard werken was voor hem en Ellen aangebroken.

Bestuursstijl

Een van de collega DB-leden kenmerkte de veelzijdigheid van Pieter met de woorden: “zijn grote kracht lag in het grote bereik aan octaven dat hij kon bespelen’’ Hij kon prima omgaan met bewoners in het gebied, en was bijvoorbeeld ook zeer geliefd bij de schouwmeesters in het veld. Hij presenteerde zich in de allereerste plaats als boer en had een fenomenaal netwerk in de polder, waar hij werkelijk iedereen kende. Maar tijdens SAIL bewoog hij net zo makkelijk onder de politieke en bestuurlijke elite van Amsterdam. Pieter was ook internationaal geïnteresseerd, en hield na een reis naar Ethiopië een hartstochtelijk pleidooi in de zaal voor de inzet van onze kennis om elders in de wereld te komen tot verbetering van het waterbeheer.

Pieter mocht graag met zijn welbekende pretogen zeggen dat hij eigenlijk geen voorstander was van politiek in het waterschap. “Zo, kunnen we nu weer aan het werk?” zei hij soms gekscherend na het zoveelste late debat. Maar ieder die met hem werkte wist dat hij een van de meest politiek behendige bestuurders was wie wij rijk waren. Uit de stijlentest die we aan het begin van deze bestuursperiode in DB verband deden kwam zijn belangrijkste stijl, die van politiek specialist, glashelder naar boven. Een stijl die gekenmerkt wordt door woorden als doortastendheid, strategisch denken, en de kaarten eerst even op de borst. Door zijn sociale gevoel en het vermogen zich te verdiepen in de wereld van de ander, en de moed om over de schaduw van het pure eigenbelang heen te durven springen werd Pieter een drager in het ontstaan van de scherpe maar constructieve en respectvolle politieke cultuur in het bestuur van ons waterschap.

Een aantal wapenfeiten

In zijn tien jaar als bestuurder van ons waterschap heeft Pieter altijd de portefeuille handhaving onder zijn hoede gehad. Op het eerste gezicht een opmerkelijke keuze voor een man die zich na de aanschaf van een nieuwe (iets te ruim bemeten) woonark voor zijn gezin zo stevig had verzet tegen dreigende handhaving door de gemeente Loenen dat hij pas na heel lang tegenwerken, en in de nacht voordat de handhavers zouden arriveren, eigenhandig de ark inkortte. Toen de volgende ochtend de ploeg voor de deur stond om deze werkzaamheden ter hand te nemen stond Pieter er kalmpjes bij: “ik zei het toch?” Je hoort het hem zeggen. 

Als kersverse portefeuillehouder handhaving zag Pieter zijn kans schoon om ook in Amsterdam de Keur te gaan handhaven op een steiger die de gemeente voor de opening van de Hermitage wilde bouwen, een opening die zou plaatsvinden in aanwezigheid van HM de Koningin. Het idee was uiteraard om een steiger te bouwen die de maximale maten uit de Keur flink te boven ging. Pieter was voornemens er stevig in gaan maar Dijkgraaf Johan de Bondt leerde hem dat er soms grotere belangen zijn dan alleen de onze… Later kwamen er overigens van zijn hand zoveel voorstellen voor ontheffing dat daarover wel eens opmerkingen werden gemaakt in het DB. Ze tekenden ook zijn pragmatische insteek.

Kort na zijn aantreden in 2008 startte ook het proces rond de herinrichting van de Bethunepolder en het daarbij behorende peilbesluit. De gesprekken met bewoners vonden plaats in een polder vol protestborden tegen het waterschap. Het waren spannende maanden waarin strategisch inzicht nodig was; tijd geven voor medestanders om aan te haken bij het nieuwe plan, maar ook de druk erop houden en een goede manier vinden om het eerder genomen peilbesluit weer in te trekken. Pieter was belangrijk in dit proces: hij had een goed netwerk in het gebied en mensen vertrouwden hem. Tijdens het voeren van de varkens sparde Pieter telefonisch met zijn ambtelijk team om spannende momenten in het proces voor te bereiden. Als Pieter via zijn netwerk hoorde dat er ergens iets opspeelde gaf hij die signalen door aan zijn ambtenaren, zodat zij vroegtijdig actie konden ondernemen en zo voorkomen dat het echt escaleerde. Aan de keukentafel bij de boeren in ‘de taartpunt’, waar de weerstand hoog bleef en de ambtelijke inzet maar niet leidde tot een laatste overeenkomst voor het natschadeloket Bethunepolder. Pieter was er een meester in om de anderen aan tafel het gevoel te geven dat hij hen echt begreep (ook als mede-agrariër) en serieus nam, en tegelijk geloofwaardig uit te leggen waar de grens lag van wat je van een overheid kon verwachten. Overigens vond hij dat je als overheid best creatief mocht zijn voor de goede zaak…

Zo ontstond een open planproces van jaren waarin overheden, terreinbeheerders, bewonersverengingen en agrariërs samen een herinrichtingsplan hebben opgesteld voor vernatting en natuurontwikkeling. Inmiddels is deze herinrichting met succes uitgevoerd.

Een wellicht nog complexer, en in ieder geval langduriger gebiedsproces waarin Pieter een cruciale rol heeft gespeeld is de bestuurlijke opgave om als waterschap in samenwerking met bewoners, agrariërs en de gemeente Ouder-Amstel te komen tot een projectplan, schaderegeling en wijziging van het bestemmingsplan dat nodig was om de Polder de Ronde Hoep te kunnen inrichten als noodoverloopgebied ten behoeve van de waterveiligheid in ons gebied. Op de dag van zijn begrafenis kwam de laatste uitspraak in de beroepszaken die tegen dit projectplan zijn ingediend. Alle zaken zijn ongegrond of niet ontvankelijk verklaard. De onderbouwing van het projectplan staat dus nog steeds, en dat was iets waar Pieter zeer aan hechtte.

Maar het grootste en voor Pieter meest betekenisvolle project dat hij in zijn periode als bestuurder van ons waterschap heeft gerealiseerd is uiteraard de grote schoonmaak van de Vecht tussen 2010 en 2015. Het grootste baggerproject dat ooit in Nederland is uitgevoerd - binnen tijd, binnen budget. Een precisieklus bovendien, met oude vliegtuigbommen, archeologische vondsten, woonarken die van de wal moesten en daarna weer terug, bezorgde bewoners van historische buitenplaatsen, onverwachte leidingbreuken en onderweg een wisseling van aannemer.

Een woonarkbewoner die zich zorgen maakte over hoe dit allemaal wel niet zou verlopen ontdekte pas dat het voor hem al achter de rug was toen hij bij het wakker worden vaststelde dat zijn woonark al van de kant was geweest en na het baggeren weer veilig en wel terug was gelegd op zijn ligplaats. Hij had er heerlijk doorheen geslapen. Pieter genoot er zichtbaar van dat vorig jaar ook het laatste gedeelte van deze operatie, de schoonmaak van het Slijk, ter hand kon worden genomen. Bij de officiële afsluiting van dit project, op 18 maart aanstaande, zullen we in onze communicatie over dit project weer uitgebreid de aandacht vestigen op de belangrijke rol die Pieter in de totstandkoming van dit historische resultaat heeft gespeeld. 

Recentelijk heeft Pieter nog een aantal toekomstige ontwikkelingen in gang gezet, zoals het Gebiedsakkoord Oostelijke Vechtplassen, dat in 2017 door 21 partijen in dit gebied werd gesloten. Decennialang lukte het niet om doelen voor recreatie, natuur en water in een samenhangend gebiedsproces te realiseren. Nu dus wel, want er is niet alleen een akkoord maar ook een uitvoeringsprogramma ter waarde van bijna € 80 miljoen. Ook in dit gebied had Pieter korte lijntjes die hij voor het gebiedsakkoord inzette. De beste manier om de bijdragen van Pieter aan de totstandkoming van deze doorbraak te eren, is om nu zo snel mogelijk buiten de schop in de grond te krijgen en te starten met baggeren.

Ten slotte kan de nieuwe Keur niet onvermeld blijven, die hij een maand geleden, op 10 januari jl, in deze zaal met verve verdedigde met de woorden “we bouwen een nieuw huis”. En de strategie bodemdaling en nieuwe nota peilbeheer, waarvoor tijdens de droge zomermaanden van 2018 in lange en goede gesprekken tussen DB-leden en hun achterban de basis werd gelegd. Alweer is het woord historisch van toepassing, want hier werd een trendbreuk ingezet waarin we als waterschap een signaal af willen geven naar alle andere partners in ons gebied dat het ons menens is met het terugdringen van de bodemdaling in veenweidegebieden. En dat het volgen van het peil op bodemdaling dus niet langer vanzelfsprekend is.

Ook in deze ontwikkeling zien we de hand van Pieter terug. Als bestuurder die niet bang is om een nieuwe ontwikkeling tegemoet te treden, maar die de dialoog zoekt, de grenzen van het eigen belang en de eigen opvatting soms even los durft te laten om zo op een maatschappelijke ontwikkeling te kunnen inspelen en deze mede te beïnvloeden. Zoals ik tijdens mijn kort afscheidswoord voor Pieter, jl. vrijdag al zei: democratie is niet voor bange mensen, en Pieter was niet bang – integendeel. Hij was een moedige bestuurder, die ons de interesse, durf en vaardigheid om over grenzen heen te kijken voorleefde.

Het is nog moeilijk te bevatten dat we die weg nu zonder hem verder zullen moeten gaan. Maar het gemis is vooral onzegbaar groot in zijn gezin, en in het bijzonder voor zijn vrouw Ellen. Ik heb hen gisterenochtend op de boerderij opgezocht en weet dat zij, hoewel zij er nog niet aan toe zijn om deze herdenking bij te wonen, de uitzending ervan zullen volgen. Namens u allen wil ik hen dan ook van harte alle sterkte toewensen om dit onverwachte en enorme verlies met elkaar te dragen. In de komende maanden zal ik het nieuwgekozen algemeen bestuur een voorstel doen om te komen tot een blijvend aandenken aan Pieter Kruiswijk, de markante bestuurder met wie wij ook in de komende bestuursperiode zo graag verder hadden willen bouwen aan de nieuwe ontwikkelingen die hij in gang heeft gezet.

Pieter, mocht jij daarboven nu naar ons kijken en luisteren dan hoop ik dat je dat met de welbekende glimlach en knipoog doet die ik en allen die met je werkten hebben leren kennen als jouw manier van aansporen om op de met jou ingeslagen weg verder te gaan. In je laatste appje aan je DB-collega’s, net voor jij drie weken geleden in het ziekenhuis werd opgenomen, schreef je “doe geen domme dingen”.  Met dat nuchtere devies gaan wij nu verder op pad, weliswaar zonder jou bij ons aan tafel, in de polder, op de Vecht en op de boerderij - maar wel voor altijd in ons hart.''

Gerhard van den Top
Dijkgraaf Waterschap Amstel, Gooi en Vecht